AMMNarednu godinu bankarski sektor dočekuje solidno kapitalizovan i likvidan
- Uslovi i ocjena poslovanja u protekloj godini, kao i procjena za dolazeću 2022. godinu.
Ova kriza je zatekla bankarski sistem u trenutku kada je bio najstabilniji i najjači. Uticaj krize na bankarski sektor bio je najvidljiviji u bilansima uspjeha banaka, kroz snažan pad profitabilnosti u 2020. godini zbog rasta rezervacija i pada prihoda od naknada i provizija, usljed propuštanja cijele ljetnje sezone i činjenice da su se banke odrekle dijela provizija tokom prvog talasa koronavirusa. Taj uticaj će u narednom periodu biti manji jer su banke na vrijeme obezbijedile rezerve za pokrivanje kreditnih gubitaka, a turistička sezona je bila solidna.
Uz regulatora i državu koja sprovodi fiskalnu politiku, banke su tokom cijelog dosadašnjeg toka krize imale važnu funkciju svojevrsnog vazdušnog jastuka koji je ublažio udar krize na ekonomiju i klijente. Sprovođenjem niza moratorijuma za korisnike kredita, različitih programa subvencija, kao i privremenim popuštanjem kriterijuma za klasifikaciju kredita, izbjegnuto je dodatno zaoštravanje krize.
Ukupan nivo kredita je na kraju novembra, i u segmentu privrede i u segmentu stanovništva, veći za oko 3% i 2,5% respektivno u odnosu na kraj 2020. Banke su za jedanaest mjeseci odobrile 865 miliona eura novih kredita privredi i građanima. Vrijednost novoodobrenih kredita je veća nego 2020. godine i približava se pretkriznoj 2019. godini. Ipak, ovo je bila godina reprograma, a opšti ambijent i neizvjesnost i dalje destimulišu investicije. Na to ukazuje i rekordno visok nivo depozita u bankama. Ukupni depoziti su prvi put u istoriji premašili 4 milijarde eura što je za 20% više u odnosu na, do tada, rekordnu 2019.
Narednu godinu bankarski sektor dočekuje u dobrom zdravlju, solidno kapitalizovan i likvidan, sposoban da aktivno podrži oporavak ekonomije koji je počeo u drugoj polovini ove godine.
- Da li ima (i ukoliko ima), specifičnosti ove krize u odnosu na ranije ekonomske krize, kao i specifičnosti posljedica krize u Crnoj Gori u odnosu na druge zemlje?
Ova svjetska kriza je, za razliku od krize iz 2008, nije nastala u finansijskom sektoru. Sada finansijski sektor stoji na strani rješenja krize i ima ulogu stabilizatora.
U Crnoj Gori, kriza je ogolila i dodatno naglasila strukturne nedostatke ekonomije. Zavisnost od sektora usluga koji trenutno generiše preko 70% GDP-ja i upošljava dvije trećine radne snage, kao i od direktnih stranih investicija, čini malo crnogorsko tržište posebno ranjivim na eksterne šokove. Tu treba dodati i uticaj političke nestabilnosti i njenu prijetnju realizaciji razvojnih projekata i fiskalnih mjera. Banke će, svakako, dijeliti ekonomsku sudbinu privrede i građana i imati benefite od ekonomskog oporavka.
Nemoguće je procijeniti koliko će na globalnom nivou ekonomska kriza trajati i kakav će biti njen intenzitet. Među izuzetno značajnim pratećim efektima pandemije i mjera koje su je pratile su poremećaji u lancima isporuke koji traju već neko vrijeme, rast cijena energenata i moguć rast opšteg nivoa cijena, koji će uticati na finansijska tržišta.
- Kako do oporavka u pogledu poslovanja kompanija i ekonomije zemlje?
Znake oporavka vidimo već nekoliko mjeseci. Prema procjenama, bruto domaći proizvod u Crnoj Gori bi ove godine trebalo da poraste za visokih 10,8%, zahvaljujući otvorenim granicama, solidnoj turističkoj sezoni i uvođenju zdravstvenih protokola. Uz uslov postizanja političke stabilnosti, razvojni budžet i podsticajnu ekonomsku i fiskalnu politiku, za očekivati je oživljavanje ekonomskih aktivnosti, rast tražnje za kreditima u 2022. i prebacivanje fokusa kreditne podrške banaka sa reprograma na finansiranje investicija i investicione potrošnje.
- Koliko je značajna uloga menadžera, posebno na planu ekonomskog oporavka i razvoja Crne Gore?
Kvalitetno vođenje biznisa je posebno važno u teškim vremenima. Dobar menadžer sagledava šta kriza znači za biznis koji vodi, analizira prijetnje i moguće šanse, motiviše zaposlene i donosi odluke u situacijama kada ne zna sve moguće ishode. Za to su potrebni znanje i mudrost, a često i hrabrost. Dobro upravljanje omogućava biznisu da kroz teška vremena prođe s novom energijom i pripremljen za budućnost.
- Budući, da je prema ocjeni CBCG bankarski sektor u Crnoj Gori stabilan, u čemu se može ogledati ili ogleda podrška domaćoj privredi od strane udruženja, finansijskih institucija koje djeluju, odnosno, posluju na teritoriji Crne Gore? Šta domaći privrednici mogu očekivati?
Banke su klijente podržale kroz niz moratorijuma, reprograme i obezbjeđenjem novih kreditnih linija po povoljnijim uslovima, u saradnji sa različitim finansijskim institucijama.
Ekonomija je započela opporavak nakon veoma jake recesije iz 2020. kada je GDP pao za preko 15%. Za to su dominantno zaslužne dobra turistička sezona, otvorenost granica i javno-zdravstvena politika. Očekujemo da će se sezona reflektovati na bilanse privrednih društava i pokazati bolji bonitetni profil klijenata banaka, što otvara mogućnost za dinamičniju kreditnu podršku.
Sa druge strane, u uslovima oporavka je očekivano i povlačenje niza privremenih olakšica privredi, pa se ne treba iznenaditi ako u narednoj godini budemo vidjeli i odložene efekte krize kroz određeni rast nekvalitetnih kredita u sistemu, posebno za sektore pogođene krizom. Ipak, očekujem da će i tada ostati na nivou kojim se može upravljati i da se neće vratiti na nivoe koje je sistem bilježio prije pet i više godina.
- Novogodišnja poruka menadžerima i preduzetnicima.
Poželio bih srećne praznike kolegama i njihovim porodicama u narednoj godini i, naravno, puno zdravlja. Sve ostalo je manje važno i lako se nadoknadi.
